Mijn moeders wieg stond in Brabant, maar de liefde bracht haar naar Indië. Tijdens de oorlog werd ze met haar drie dochters geïnterneerd in een Japans burgerkamp voor vrouwen. Na de beëindiging van de oorlog bleek dat ze weduwe was geworden; haar echtgenoot was al aan het begin van de oorlog door de Japanse bezetter onthoofd. Uiteindelijk keerde ze terug naar Nederland met haar tweede man, een nieuwe vader voor mijn zussen. Hoewel ik mijn jeugdjaren in een dorpje aan de Noordzee doorbracht, was de oorlog altijd aanwezig. Enerzijds door het oorlogstrauma en de driftbuien van mijn vader, anderzijds door de verhalen over de tijd in Indië van mijn ouders en ‘donkere’ halfzusjes. Het heeft lang geduurd voordat ik erachter kwam wat mijn vader tijdens die oorlogsjaren heeft moeten doorstaan. Het schip, de Harugiku Maru, waarop hij gevangen zat, werd getorpedeerd, brak in tweeën en zonk binnen enkele minuten.

Mijn vader overleefde ternauwernood de oorlog. Als krijgsgevangene overleefde hij tijdens een zeetransport op een Japans hellship een torpedering. Hij werd tewerkgesteld aan de Birma-Siam-spoorweg en was vlak voor de bevrijding opgegeven en achtergelaten in een dodentent. Na de capitulatie van Japan werd hij ingezet bij een tweede oorlog: de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Mijn moeder verbleef als ‘buitenkamper’ op Celebes, maar is ook opgesloten geweest.

Na de door Nederland erkende onafhankelijkheid van Indonesië eind 1949 zijn mijn ouders min of meer zonder bezittingen naar Nederland gevlucht. Als kind van ouders die de oorlog hebben meegemaakt, word je geconfronteerd met de ellende van oorlog en wat dit teweegbrengt. Ik leerde van jongs af aan al te observeren wat hun gemoedsgesteldheid was. Je probeert stemmingen te peilen en je gaat met je intuïtie aan de slag om stemmingen aan te voelen en te interpreteren.

Mijn grootmoeder was hoogzwanger van mijn vader toen het gezin met de boot naar Nederland vertrok. De ontheemding die mijn grootouders voelden, werd daardoor ook door hem gevoeld en ook voor mij is het een belangrijk thema. Aan de ene kant kon mijn grootvader urenlang vertellen over zijn jeugd, waardoor Indonesië een geïdealiseerd land leek. Maar aan de andere kant voelde ik als kind ook al dat het een land was waarop voor hem bepaalde taboes rustten. Al jong probeerde ik die twee uiterste beelden met elkaar in balans te brengen. Mijn grootouders kozen er heel bewust voor welk deel van henzelf zij uitdroegen en welk deel ze liever binnenshuis hielden. Ze moesten tijdens de oorlog in internerings- en beschermingskampen zien te overleven en in Nederland moesten ze zich erg aanpassen om een nieuw leven op te bouwen. Tijdens de rootsreis die ik in 2015 met mijn vader naar Indonesië maakte, en de vele reizen die daarop volgden, vielen veel dingen voor mij op zijn plek. Terug in het land van zijn voorouders stelde mijn vader, die voorheen vrij gesloten was, zich meer voor mij open.

Mijn grootouders van moederskant brachten beiden als jonge tieners hun jaren in diverse burger-interneringskampen door. Mijn grootvader werd al jong van zijn moeder gescheiden en kwam in een jongenskamp terecht. Na de bevrijding vond hij zijn moeder in een ziekenbarak terug, waar zij de volgende dag haar laatste adem uitblies. Mijn grootmoeder verbleef met haar moeder en oudere broer ook in diverse vrouwenkampen. Zij wist niet dat haar vader kort na het uitbreken van de oorlog door de Kempeitai (Japanse militaire politie) was gedood omdat hij als ingenieur verzet had gepleegd. Ook haar moeder overleed ten gevolge van ziekte en uitputting. Beide kinderen werden na de oorlog als (half)wees naar Nederland ‘gerepatrieerd’. Mijn moeder wist weinig van het gedeelde verleden van haar ouders, hoewel mijn grootmoeder ‘zware periodes’ had. Maar er was geen verhaal, het was een groot familiegeheim. Als oudste kleindochter begon ik vragen te stellen aan mijn grootvader. Zijn enorme maatschappelijke betrokkenheid en inzet fascineerde mij, hoewel hij er niet met zijn kinderen of kleinkinderen over sprak.